Verklaring: Waarom ik mij daags voor de première van “Keizer zonder kleren” distantieer van het stuk
Beste lezers,
Vandaag zie ik mij genoodzaakt tot een wanhoopsdaad.
De afgelopen maanden, sinds de zomer van 2022, heb ik gewerkt aan het toneelstuk Keizer zonder kleren, in opdracht van en in samenwerking met De Spelersfederatie. Toen de ontwikkeling van het stuk eenmaal zover was dat de spelers de repetitieruimte indoken, heb ik het uit handen gegeven: de interpretatie van een tekst is aan anderen, ik ben geen regisseur, geen acteur. Wel was de afspraak: wijzigingen in overleg.
Dat overleg kwam niet. Toen ik vorige week vrijdag de eerste try-out in Schouwburg Amstelveen bezocht, sloeg de schrik me om het hart. Ik heb er een nacht van wakker gelegen en er de hele rest van de week slecht van geslapen. De serieuze satire die ik had geschreven was veranderd in een onevenwichtige klucht. Te ongericht. Niet scherp genoeg. Niet venijnig genoeg. Niet emotioneel genoeg. De thematiek knalde kapot door het verwijderen van cruciale scènes en het toevoegen van nodeloze onzin. De voorstelling had alle complexiteit verloren.
De tekst was mijn tekst niet meer.
De afgelopen week heeft in het teken gestaan van een reddingsactie van mijn kant. Ik heb me er bij neergelegd dat, door tijdgebrek, niet alles te herstellen zou zijn, maar met de acteurs kwam ik overeen dat zij een lijst met kleine tekstuele wijzigingen zouden doorvoeren. Ik wilde mijn enthousiasme herwinnen. Ik heb donderdag zelfs nog met een van de actrices een uur lang een radio-interview gegeven, dat vandaag wordt uitgezonden.
Ik gaf opnieuw mijn vertrouwen.
Gisteren kwam ik erachter dat, buiten mijn medeweten om, bij de derde try-out een ander einde aan de voorstelling is geplakt. Een einde waarvan ik al een maand geleden heb aangegeven er absoluut niet achter te staan. Het verplettert de subtiliteit, het is sentimenteel, het klópt simpelweg niet. Het stuurt de toeschouwer naar huis met een stompzinnige boodschap, in plaats van met een ongemakkelijk dubbelzinnig gevoel.
Regisseur en spelers blijken niet bereid dit nieuwe einde op te geven.
Daarom distantieer ik me, met pijn in het hart, van Keizer zonder kleren.
Mijn toewijding en vakmanschap worden hier bespot. Mijn vertrouwen is beschaamd. Ik wens straks geen recensies te lezen met mijn naam erin over een tekst die niet langer de mijne is.
Het is wonderlijk. In de culturele sector staat men altijd als eerste te wapperen met het vingertje om de wereld te vertellen hoe belangrijk kunst is. Maar voor theatermakers geldt blijkbaar dat als puntje bij paaltje komt, zij hun reet afvegen met het werk van een individuele kunstenaar.
Uiteindelijk is dit vooral een droeve, meer dan een boze boodschap. Ik zeg vast niets raars als ik zeg dat het voor iemand die toneel schrijft nogal een groot ding is als je stuk in première gaat in de hoofdstedelijke schouwburg, ITA, een theater met een enorme geschiedenis.
Met bovenstaande stel ik wellicht een paar mensen teleur die kaartjes hebben gekocht voor de première of een van de andere voorstellingen van Keizer zonder kleren. Ik heb de voorstelling nota bene zelf aangeprezen, de afgelopen tijd.
Dat spijt me enorm. Voor wie de voorstelling toch gaat bekijken: ik hoop dat door de kluchtige onzin heen toch iets van mijn oorspronkelijke intenties heen schemert. Ik heb mijn best gedaan, maar nu sta ik machteloos.
Jamal Ouariachi