De zoveelste heksenjacht van deze zomer is geopend, en om dat te symboliseren is ‘#ZwartePiet’ trending topic op Twitter. Net als ‘#Washington Post’, want op de website van de Amerikaanse krant staat een vernietigend stuk van redacteur Karen Attiah over de boekenbijlage van NRC Handelsblad. Wat? De boekenbijlage van NRC is wereldnieuws? De schrijver in mij begint alvast zachtjes te juichen, maar ik houd me in. We hebben hier met een serieuze kwestie te maken.

NRC heeft namelijk bij een bespreking (Blendl-link) door Guus Valk van een drietal boeken over raciale problemen in de VS, een aantal illustraties geplaatst waarop ‘de zwarte’ als ‘blackface’ geportretteerd wordt. Kop boven het artikel: ‘Nigger, are you crazy?’

Woede alom. ‘These aren’t microaggressions, this is outright violence,’ schrijft een door Attiah geciteerde Twitteraar. Ja, regelrecht geweld, zo’n tekening.

En alle reden voor de Washington Post om Michel Krielaars, chef Boeken van NRC, te ondervragen. De kop van de NRC-recensie, met n-woord, was volgens Krielaars een citaat uit een van de besproken boeken, geschreven door een zwarte man. De tekeningen zijn bedoeld om de hardnekkigheid van stereotypering te illustreren.

Maar Krielaars’ heldere verklaring mag niet baten: hij, en in één adem door heel Nederland, wordt afgeschilderd als achterlijk en verregaand racistisch. De Zwarte Piet-discussie wordt erbij gehaald, en ja hoor, meteen ook maar de dood van Mitch Henriquez, onlangs in Den Haag. Plaatje rond.

Dit alles vanwege een illustratie in een krant bij een stuk dat racisme onderzoekt.

Beledigd zijn door een tekening – waar kennen we dat ook alweer van?

De gekte gaat nog verder, want de Washington Post plaatst bij het stuk van Attiah een foto van Zwarte Piet. O, en dat is dan niet ‘offensive’? Wat NRC niet mag, mag de Amerikaanse krant blijkbaar wel: illustreren.

Als ik een foto van bebloede oorlogsslachtoffers op de voorpagina van de krant zie staan, kan ik die als schokkend ervaren. Maar niet als een persoonlijke belediging. En ik ga al helemaal niet de fotograaf en de eindredactie van die krant op één lijn stellen met de daders van het oorlogsgeweld.

Toch is dat precies wat hier gebeurt. Omdat NRC beelden van racisme toont en een racistische term gebruikt, is NRC racistisch. Een redenering als een zeef. Zo dom willen de mensen toch niet zijn die nu juichend met de Washington Post staan te wapperen?

Nee. Ik vermoed dat er iets anders achter zit. Guus Valk en Michel Krielaars zijn witte Nederlanders (‘blank’ schijn je tegenwoordig ook al niet meer te mogen zeggen). Nederlandse mannen ook nog eens, mind you. De journaliste van de Washington Post is een zwarte vrouw. Zij heeft daarom automatisch het gelijk aan haar kant, terwijl de Hollanders weer eens gemakzuchtig van racisme worden beschuldigd. Dat ze het zelf ontkennen, geeft precies aan hoe onbewust racisme verankerd zit in de blanke ziel – luidt de communis opinio op de sociale media.

Weet je waarom de theorieën van Freud niet deugen? Ze zijn, om het Popperiaans uit te drukken, niet falsifieerbaar, wat zoveel wil zeggen als: ze zijn niet te ontkrachten. En dan heb je dus een wankele theorie te pakken. Een goede theorie is waar of onwaar. Maar als een freudiaan tegen jou beweert: ‘Je hebt last van papa-issues’, en jij ontkent dat, dan zal de freudiaan zeggen: ‘Ah! Je verdringt het!’ – en heeft dan dus alsnog gelijk. Hij heeft altijd gelijk.

Behalve dat je hoofdpijn krijgt van dit soort altijd-waar-ideeën, zijn ze nutteloos. Want zelfs als de aangesprokene gelijk heeft en daadwerkelijk geen papa-issues heeft, dan zal hij dat nooit kunnen bewijzen. En als hij die issues wél heeft, kan hij er nooit vanaf komen, want als hij er vanaf is, kan hij dat nog steeds niet bewijzen.

Zelfs als degene die van racisme beschuldigd wordt, ontkent, dan zal hij die ontkenning nooit kunnen hardmaken. Zijn racisme is immers onbewust, nietwaar? De racisme-beschuldiger heeft altijd gelijk. Maar dan kan er dus ook nooit iets verbeteren in de toestand van de wereld.

Dat woordje ‘onbewust’ helpt discussies over ongelijkheid niet verder – of het nu om ras of etniciteit gaat, over geslacht, over seksuele voorkeur.

Er is genoeg feitelijk racisme gaande in Nederland – op de arbeidsmarkt bijvoorbeeld. Het lijkt me zinniger om dáár aan te werken, in plaats van welwillende blanken als Michel Krielaars en Guus Valk, die nadenken over racisme, in het beklaagdenbankje te plaatsen.

Maar ja, dan moet je wel je eigen morele zelfgenoegzaamheid laten varen, en dat Twittert natuurlijk niet zo lekker…